Sốt xuất huyết là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến tại các vùng khí hậu nhiệt đới, do virus Dengue gây ra và lây truyền qua muỗi vằn Aedes. Mặc dù hầu hết các ca mắc sốt xuất huyết có thể hồi phục sau vài ngày nhưng trong một số trường hợp, bệnh có thể tiến triển nặng và dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, thậm chí nguy cơ tử vong. Nội dung bài viết dưới đây sẽ cung cấp đầy đủ thông tin về các giai đoạn của sốt xuất huyết, dấu hiệu nhận biết, phương pháp điều trị giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh phổ biến này.
Bệnh sốt xuất huyết là gì?
Sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm phổ biến ở các khu vực có khí hậu nhiệt đới, do virus Dengue gây ra. Tác nhân truyền bệnh là muỗi cái thuộc giống Aedes, chủ yếu là Aedes aegypti.
Virus Dengue gồm 4 tuýp huyết thanh khác nhau: DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Khi bị nhiễm một tuýp, cơ thể sẽ hình thành miễn dịch lâu dài với tuýp đó, nhưng vẫn có thể mắc lại nếu tiếp xúc với các tuýp khác. Do đó, một người hoàn toàn có thể bị sốt xuất huyết nhiều hơn một lần trong đời.
Bệnh thường xuất hiện quanh năm, nhưng thường tăng mạnh vào mùa mưa bởi đây là thời điểm muỗi sinh sôi và phát triển mạnh nhất. Sốt xuất huyết có thể gặp ở mọi lứa tuổi với các biểu hiện đặc trưng gồm: sốt cao đột ngột, đau nhức cơ, đau xương, đau khớp, mệt mỏi, xuất huyết dưới da hoặc niêm mạc, thậm chí tụt huyết áp và rối loạn đông máu ở các trường hợp nặng. Việc theo dõi sát sao triệu chứng, chăm sóc đúng cách và điều trị kịp thời là yếu tố then chốt giúp kiểm soát bệnh và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.
Bệnh sốt xuất huyết do virus Dengue lây truyền qua muỗi đốt gây nên
Các giai đoạn sốt xuất huyết
Bệnh sốt xuất huyết (Dengue) thường trải qua ba giai đoạn tiến triển rõ rệt, trong đó giai đoạn thứ hai được xem là nguy hiểm nhất vì dễ xảy ra biến chứng nếu không được theo dõi và xử trí kịp thời:
1. Giai đoạn khởi phát (giai đoạn sốt)
Giai đoạn đầu của bệnh thường khởi phát bằng tình trạng sốt cao đột ngột, kéo dài khoảng 4-7 ngày sau khi bị muỗi mang virus Dengue đốt. Cùng với cơn sốt, bạn có thể gặp nhiều triệu chứng đi kèm như:
- Đau đầu dữ dội, đặc biệt ở vùng trán.
- Đau nhức quanh hốc mắt.
- Đau cơ, đau khớp toàn thân.
- Mất cảm giác thèm ăn, buồn nôn.
- Xuất hiện các đốm xuất huyết nhỏ li ti dưới da.
- Chảy máu cam hoặc chảy máu chân răng.
Các nốt ban đặc trưng thường nổi lên từ ngày thứ 3-4 của bệnh, sau đó mờ dần trong 1-2 ngày rồi có thể tái phát. Ở giai đoạn này, xét nghiệm máu thường cho thấy số lượng tiểu cầu có thể giảm nhẹ nhưng vẫn ở mức an toàn (>100.000/mm³), trong khi bạch cầu thường giảm đáng kể.
2. Giai đoạn xuất huyết
Đây là giai đoạn nguy hiểm của sốt xuất huyết, thường xảy ra từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7. Bạn có thể vẫn còn sốt hoặc hạ sốt, song đây là thời điểm dễ xuất hiện biến chứng nghiêm trọng.
Các dấu hiệu nhận biết gồm:
- Xuất huyết nhẹ dưới da: Các vết chấm hoặc mảng bầm nhỏ, kèm cảm giác ngứa rát.
- Xuất huyết niêm mạc: Chảy máu cam, chảy máu chân răng, hoặc rong kinh bất thường ở nữ giới.
- Xuất huyết tiêu hóa: Đi ngoài phân đen, nôn ra máu, hoặc có máu trong phân.
- Xuất huyết nội tạng: Trong trường hợp nặng, có thể xảy ra chảy máu ở não hoặc khoang bụng, đe dọa tính mạng.
Khi máu bị cô đặc và cơ thể không được bù dịch kịp thời, bạn có thể bị tụt huyết áp, sốc do mất thể tích tuần hoàn. Nếu thấy biểu hiện lừ đừ, vật vã, đau bụng dữ dội, nôn ói liên tục, tiểu ít hoặc xuất huyết nặng, bạn cần nhanh chóng đến cơ sở y tế để được cấp cứu.
Giai đoạn nguy hiểm nhất của sốt xuất huyết là từ ngày 3 - 7 với biểu hiện xuất huyết dưới da, niêm mạc, nội tạng
3. Giai đoạn phục hồi
Khi đã hết sốt trên 48 giờ, cơ thể bạn bắt đầu phục hồi. Các triệu chứng mệt mỏi giảm dần, cảm giác ngon miệng trở lại, tiểu tiện nhiều hơn. Kết quả xét nghiệm cho thấy số lượng tiểu cầu tăng dần, chứng tỏ cơ thể đang tái tạo và hồi phục tốt.
Dấu hiệu sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm có diễn tiến nhanh và phức tạp, có thể chuyển từ thể nhẹ sang nặng chỉ trong thời gian ngắn. Dưới đây là những dấu hiệu sốt xuất huyết giai đoạn đầu giúp bạn dễ dàng nhận biết:
1. Sốt cao đột ngột
Bạn thường bị sốt cao liên tục từ 38-40°C, cơn sốt đến nhanh và rất khó hạ bằng thuốc thông thường. Tình trạng này thường khởi phát trong 2-7 ngày đầu sau khi virus xâm nhập cơ thể.
Triệu chứng phổ biến của sốt xuất huyết là sốt cao không hạ trong nhiều ngày
2. Đau đầu dữ dội
Cơn sốt cao khiến máu cô đặc, làm tăng tỷ lệ hồng cầu (hematocrit) và giảm khả năng vận chuyển oxy lên não, dẫn đến đau đầu dữ dội. Đây là một trong những triệu chứng phổ biến và gây khó chịu nhất trong giai đoạn đầu của bệnh.
3. Đau vùng hốc mắt
Bạn có thể cảm thấy đau nhức vùng hốc mắt hoặc quanh mắt. Dù nguyên nhân chính xác chưa được xác định rõ, song các yếu tố như rò rỉ mao mạch, phản ứng miễn dịch, hoặc thay đổi vi tuần hoàn được cho là có liên quan. Tình trạng này thường rõ rệt khi số lượng tiểu cầu giảm mạnh hoặc đang trong giai đoạn hồi phục.
4. Đau cơ và khớp
Đau nhức cơ, xương và khớp là biểu hiện điển hình của sốt xuất huyết, khiến bạn có cảm giác mệt mỏi toàn thân. Nguyên nhân là do virus Dengue làm suy giảm vitamin và khoáng chất, đồng thời cản trở quá trình vận chuyển oxy trong máu. Vì vậy, bạn nên bổ sung dinh dưỡng hợp lý, đặc biệt là thực phẩm giàu protein, vitamin C và nước để hỗ trợ hồi phục.
5. Mệt mỏi và suy nhược
Sốt cao kéo dài khiến cơ thể mất nhiều nước và điện giải qua mồ hôi, dẫn đến tình trạng uể oải, chóng mặt, kiệt sức. Trong giai đoạn này, việc bù nước thường xuyên bằng nước lọc, nước trái cây tươi hoặc dung dịch điện giải (Oresol) là vô cùng cần thiết để cải thiện thể trạng.
6. Buồn nôn, nôn ói
Virus Dengue có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, khiến bạn thấy buồn nôn hoặc nôn nhẹ trong vài ngày đầu. Tuy nhiên, nếu nôn kéo dài, không thể ăn uống hoặc nôn ra dịch có máu, đó là dấu hiệu cảnh báo bệnh đang chuyển nặng, cần được đưa đến bệnh viện ngay để xử trí kịp thời.
7. Phát ban trên da
Khoảng 3-4 ngày sau khi bắt đầu sốt, bạn có thể xuất hiện ban đỏ li ti trên da, thường bắt đầu ở mặt rồi lan xuống cổ, ngực, cánh tay và chân. Đặc điểm của phát ban sốt xuất huyết là không biến mất khi kéo căng da. Tuy nhiên, do dễ nhầm lẫn với các bệnh khác như sốt phát ban hoặc dị ứng, bạn nên đến cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác.
Một số triệu chứng sốt xuất huyết phổ biến thường gặp
Bệnh sốt xuất huyết có nguy hiểm không?
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt khi diễn biến nặng. Nếu không được chăm sóc và theo dõi kịp thời, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng. Một số biến chứng mà có thể gặp bao gồm:
1. Sốc do mất máu hoặc thoát huyết tương
Khi cơ thể mất máu hoặc huyết tương bị thoát ra ngoài mạch kéo dài, bạn có thể rơi vào trạng thái sốc nặng, thậm chí dẫn đến phù não và rối loạn thần kinh gây hôn mê.
2. Biến chứng hô hấp
Thoát huyết tương có thể lan đến phổi, gây ra viêm phổi, phù phổi hoặc tràn huyết tương trong đường hô hấp, dẫn đến khó thở và giảm oxy trong máu.
3. Xuất huyết não
Mất máu và thoát huyết tương có thể khiến huyết áp tụt đột ngột, dẫn tới nguy cơ xuất huyết não, một biến chứng cực kỳ nguy hiểm và cần can thiệp y tế khẩn cấp.
4. Suy tim, suy thận
Máu chảy liên tục kết hợp với huyết tương thoát ra ngoài có thể khiến tim không đủ khả năng bơm máu, đồng thời màng tim bị tràn dịch. Thận phải làm việc quá tải để bài tiết huyết tương, kéo dài tình trạng này có thể dẫn đến suy tim cấp hoặc suy thận cấp.
5. Giảm thị lực hoặc mù đột ngột
Xuất huyết võng mạc hoặc trong dịch kính mắt có thể khiến thị lực giảm nghiêm trọng, thậm chí gần như mù mắt nếu không được xử lý kịp thời.
Sốt xuất huyết có thể gây biến chứng giảm thị lực
Phương pháp điều trị sốt xuất huyết
1. Điều trị triệu chứng
Hiện nay chưa có thuốc điều trị sốt xuất huyết, do đó việc chăm sóc chủ yếu tập trung vào giảm nhẹ triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và giảm nguy cơ tử vong. Bạn có thể tham khảo một số cách điều trị sốt xuất huyết tại nhà như sau:
Bổ sung nước và điện giải:
Trong giai đoạn nguy hiểm, cơ thể người bệnh thường mất nước và khoáng chất do hiện tượng tăng tính thấm thành mạch. Bạn cần uống nhiều nước lọc, dung dịch oresol, nước ép trái cây tươi hoặc nước dừa để bù nước và điện giải.
Hạ sốt an toàn:
Khi vẫn còn sốt, bạn có thể chườm ấm tại các vùng bẹn, nách, trán để giúp hạ nhiệt. Nếu cần dùng thuốc, nên sử dụng Paracetamol với liều 10-15mg/kg, lặp lại sau mỗi 4–6 giờ khi cần thiết. Tuyệt đối không dùng Aspirin hoặc các thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) như Ibuprofen, vì những thuốc này có thể tăng nguy cơ chảy máu và làm nặng thêm triệu chứng.
Hạn chế xuất huyết:
Trong giai đoạn này, bạn nên nghỉ ngơi tuyệt đối, tránh vận động mạnh, không làm việc nặng hay tham gia các hoạt động có nguy cơ va chạm, nhằm giảm nguy cơ xuất huyết dưới da hoặc nội tạng.
2. Điều trị khi có biến chứng nặng
Khi có biểu hiện nặng như nôn ói liên tục, đau bụng dữ dội, không thể ăn uống, lừ đừ, mệt mỏi nhiều hoặc tay chân lạnh, bạn cần đến cơ sở y tế ngay lập tức để được theo dõi và điều trị chuyên sâu.
2.1. Sốc sốt xuất huyết có xuất huyết đi kèm
Trường hợp sốc hoặc xuất huyết nặng, bạn cần được điều trị khẩn cấp tại bệnh viện:
- Giảm đau và hạ sốt: Tiêm thuốc giảm đau và hạ sốt theo chỉ định để ổn định thể trạng ban đầu.
- Điều chỉnh rối loạn đông máu: Dùng thuốc hỗ trợ đông máu hoặc dự phòng chảy máu theo phác đồ điều trị.
- Truyền máu: Với các trường hợp mất máu nhiều, bác sĩ sẽ chỉ định truyền máu để bổ sung tế bào máu và khôi phục thể tích tuần hoàn.
- Bù dịch và điện giải: Thực hiện qua đường uống hoặc truyền tĩnh mạch, giúp cải thiện tình trạng sốc tuần hoàn và ổn định huyết áp.
2.2. Điều trị sốt xuất huyết Dengue thể não
Sốt xuất huyết Dengue thể não là biến chứng nghiêm trọng, có thể gây co giật, rối loạn ý thức hoặc dấu hiệu thần kinh khu trú. Việc điều trị cần được tiến hành tại cơ sở y tế chuyên khoa với các biện pháp điều trị bằng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ giúp ngăn ngừa các triệu chứng nguy hiểm.
Dùng thuốc hạ sốt khi bị sốt xuất huyết cần tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa
Hướng dẫn phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết
Để giảm nguy cơ mắc sốt xuất huyết, người dân nên kết hợp nhiều biện pháp phòng bệnh đồng bộ và chủ động.
1. Loại bỏ nơi muỗi sinh sản
Muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết thường đẻ trứng trong nước đọng tại các vật dụng quanh nhà. Vì vậy, người dân cần:
- Đổ nước bình hoa, úp các chum, lọ không sử dụng, dọn sạch các vật dụng chứa nước đọng trong vườn và quanh nhà.
- Thả cá vào bể, bình chứa nước để tiêu diệt bọ gậy.
- Vệ sinh và đậy kín các dụng cụ chứa nước như khay điều hòa, chum, vại, giếng, bể nước nhà vệ sinh, xô chậu; dọn sạch sân thượng, lan can và khu vực xung quanh nhà.
2. Phòng chống muỗi đốt
Sau khi loại bỏ nơi sinh sản, cần bảo vệ cơ thể khỏi muỗi đốt bằng các biện pháp sau:
- Mặc quần áo dài tay, đặc biệt vào ban ngày – thời điểm muỗi vằn hoạt động mạnh.
- Ngủ trong màn, kể cả ban ngày.
- Sử dụng thuốc xịt muỗi, nhang muỗi, kem chống muỗi, vợt điện diệt muỗi.
- Che cửa sổ bằng rèm.
- Với người bệnh sốt xuất huyết, luôn đặt trong màn để tránh muỗi đốt và hạn chế nguy cơ lây lan cho người khác.
3. Phun hóa chất và vệ sinh môi trường
Phun thuốc diệt muỗi nên được thực hiện theo liều lượng khuyến cáo của nhà sản xuất và cơ quan y tế để đảm bảo hiệu quả mà vẫn an toàn cho con người. Khi phun, cần:
- Chỉ phun ở những khu vực ít tiếp xúc với trẻ nhỏ, tránh phun lên đồ chơi, bàn ghế, bề mặt mà trẻ dễ chạm vào.
- Chọn loại thuốc diệt muỗi uy tín, có nguồn gốc rõ ràng, được cấp phép và đảm bảo tiêu chuẩn an toàn.
4. Tiêm vắc xin phòng bệnh
Tiêm vắc xin là biện pháp phòng bệnh chủ động, bổ sung cho các phương pháp tiêu diệt muỗi. Vắc xin Qdenga (Takeda, sản xuất tại Đức) là vắc xin sống giảm độc lực, tái tổ hợp, bao gồm kháng nguyên của cả 4 tuýp huyết thanh virus Dengue. Vắc xin Qdenga được Bộ Y tế chỉ định có thể tiêm cho trẻ em từ 4 tuổi và người lớn, không cần xét nghiệm sốt xuất huyết trước khi tiêm. Người từng mắc sốt xuất huyết cũng được khuyến cáo tiêm để giảm nguy cơ tái nhiễm. Lịch tiêm gồm 2 liều, cách nhau 3 tháng. Hiệu quả bảo vệ của vắc xin đạt tới 80,2% chống cả 4 tuýp huyết thanh và ngăn ngừa tới 90% nguy cơ nhập viện do sốt xuất huyết.
Vắc xin Qdenga phòng ngừa sốt xuất huyết hiện đang có sẵn tại Trung tâm Tiêm chủng Bệnh viện Đại học Phenikaa
Kết luận
Sốt xuất huyết là căn bệnh nguy hiểm, có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc chủ động phòng ngừa bằng cách diệt muỗi, tránh bị muỗi đốt và đặc biệt là tiêm vắc xin phòng ngừa sốt xuất huyết là biện pháp bảo vệ sức khỏe hiệu quả và bền vững nhất hiện nay. Để được tư vấn và tiêm vắc xin an toàn, đúng lịch, bạn nên đến Trung tâm Tiêm chủng – Bệnh viện Đại học Phenikaa, nơi có đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại, đảm bảo mang lại sự yên tâm tuyệt đối cho khách hàng. Chủ động tiêm phòng ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe cho chính bạn và những người thân yêu khỏi nguy cơ sốt xuất huyết. Bạn hãy liên hệ hotline: 1900 886648 để được hỗ trợ sớm nhất nhé!
